Azotan srebra

Azotan srebra (lapis od łac. lapis infernalis – kamień piekielny) – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu azotowego i srebra. Związek ten został odkryty przez Alberta Wielkiego.

Otrzymuje się go w reakcji stężonego kwasu azotowego z metalicznym srebrem zgodnie z zapisem:

3Ag + 4HNO₃ → 3AgNO₃ + NO↑ + 2H₂O

Azotan srebra jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym o gęstości 4,35 g/cm³. Jest on bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, co jest wyjątkiem wśród soli srebra(I), których rozpuszczalność rzadko przekracza 1 g na 100 g H₂O. Rozpuszczalność AgNO₃ bardzo szybko wzrasta wraz z temperaturą: dla temperatury 0 °C wynosi 120 g na 100 g H₂O, dla 20 °C – 215 g, dla 80 °C – 669 g, a dla 100 °C – 1024 g. Odczyn roztworu jest lekko kwaśny. Azotan srebra topi się w temperaturze 212 °C. Po podgrzaniu powyżej 444 °C rozkłada się z wydzieleniem srebra, dwutlenku azotu i tlenu:

2AgNO₃ → 2Ag + 2NO₂ + O₂

Ręka po kontakcie z azotanem srebra

Azotan srebra ma właściwości utleniające. Działa żrąco na skórę, pozostawia trudne do usunięcia czarne plamy z rozdrobnionego metalicznego srebra (co było przyczyną nadania mu nazwy kamień piekielny).

Lapis służy do otrzymywania innych związków srebra. Jest używany w chemii analitycznej np. do wykrywania aldehydów (próba Tollensa). Używa się go także do srebrzenia luster, do otrzymywania halogenków srebra (przede wszystkim bromku srebra) używanych jako substancje światłoczułe w technice fotograficznej, do produkcji materiałów wybuchowych (np. acetylenek srebra).

Ze względu na właściwości bakteriobójcze i przyżegające, od początku XX w. azotan srebra jest stosowany w medycynie jako środek antyseptyczny np. podczas zabiegu Credégo, lapisowania zębów, a także do kauteryzacji. Jest składnikiem maści stosowanej w trudno gojących się ranach (Unguentum Argentii nitratis compositum tzw. maść Mikulicza). Preparaty farmaceutyczne azotanu srebra mogą zawierać znaczne ilości azotanu potasu jako substancji pomocniczej, np. pałeczki „Lapis” (Argentum nitricum cum Kalio nitrico in bacillis) zawierały stop 33,33% azotanu srebra i 66,67% azotanu potasu.